Διασώζοντας τα παλιά αμπέλια στην Ελλάδα

Tου Γιάννη Καρακάση MW

''Για λίγες μέρες δεν πρόλαβα κάποια παλιά αμπέλια Λημνιώνας που τα ξεπάτωσε ένας αμπελουργός στην περιοχή της Ραψάνης'' μου εκμυστηρεύτηκε πριν λίγο καιρό, με πόνο καρδιάς γνωστός παραγωγός. Την ίδια θλιβερή ιστορία μου έχουν διηγηθεί παραγωγοί από την Κρήτη, την Τήνο έως τη Νάουσα και το Αμύνταιο. Ακόμη και στη Σαντορίνη (ναι στη Σαντορίνη) υπάρχει συζήτηση για να ξεπατωθούν (εκριζωθούν) παλιά αμπέλια που είναι αντιπαραγωγικά και στη θέση τους να μπουν νέα κλήματα που θα δίνουν τριπλάσιες ή και μεγαλύτερες ποσότητες. 

Ξεπατώνοντας βέβαια παλιά αμπέλια (συνήθως μιλάμε ανεπίσημα για αμπέλια με ηλικία άνω των 35 ετών) καταστρέφεται μαζί η οινική ιστορία και χάνεται η παράδοσή μας. Πολλά από αυτά τα αμπέλια είναι μουσεία ποικιλιών και τρόπων αμπελουργίας. Μπορούμε να βρούμε διάσπαρτα παλαιά αμπέλια σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας μας. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι τόσο γέρικα που ξεπερνούν τον ένα αιώνα ζωής. Ενδεικτικά αναφέρω τη Ρόδο, την Κρήτη, την Κεφαλλονιά, την Τήνο, τη Σαντορίνη, κομμάτια της Νεμέας και την δυτικής Πελοποννήσου (άλλωστε εκεί βρίσκεται και το διάσημο κλήμα του Παυσανία), την Αττική και την Κεντρική Ελλάδα, τη Ραψάνη, κομμάτια της Μακεδονίας (Νάουσα και Αμύνταιο) κλπ. Με λίγα λόγια υπάρχουν παλιά αμπέλια παντού. Το θέμα είναι για πόσο όμως; Χωρίς σαφή καταγραφή τους η απειλή εξαφάνισης τους είναι άμεση. Μαζί τους θα χαθούν και σπάνιες ποικιλίες, κάποιες που δεν τις γνωρίζουμε καν. 

Υπάρχουν πολύ σημαντικά ζητήματα που σχετίζονται με τα παλαιά κλήματα. Κάποια από αυτά τα έχω αναδείξει στο άρθρο μου στο GuildSomm την μετάφραση του οποίου μπορείτε να δείτε στο Η επίδραση των παλιών αμπελιών στην ποιότητα του κρασιού. Ένα επιχείρημα που χρησιμοποιείται ευρέως είναι ότι τα παλιά αμπέλια παράγουν λίγο σταφύλι. Fine. Αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα της φυσιολογίας των παλιών αμπελιών ή μήπως λάθους αμπελουργίας; Σε μια πρόσφατη διδακτορική εργασία από τον Dylan Gregg που ρίχνει φως στο θέμα, τα αποτελέσματα έδειξαν το αντίθετο. Ότι δηλαδή οι αποδόσεις αυξάνονται! 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα παλιά αμπέλια θέλουν άλλη διαχείριση. Στο πρώτο Old Vines Conference που διεξήχθη o διάσημος αμπελουργός Marco Simonit μίλησε για αποφάσεις στην αρχιτεκτονική του αμπελιού και στο κλάδεμα που επηρεάζουν την τελική ποσότητα που θα δώσει ένα αμπέλι. Για παράδειγμα υποστηρίζει ότι ποτέ δεν πρέπει να κλαδεύεται το παλιό ξύλο αλλά μόνο το νέο. Είμαι σίγουρος ότι το Old Vines Conference θα προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και θα ευαισθητοποιήσει όλους τους εμπλεκόμενους στην προστασία των παλιών αμπελιών και για αυτό με χαρά συμμετέχω ως regional ambassador.  

Tα παλιά αμπέλια της Ελλάδας είναι ένας ακόμη οινικός θησαυρός που δεν έχουμε αναδείξει ακόμα όσο πρέπει, ειδικά εκτός Σαντορίνης. Μία πρόκληση που αν την διαχειριστούμε ορθά θα προσθέσει σημαντικά στοιχεία στο οινικό μας αφήγημα ειδικά δίπλα στην πληθώρα των αυτόχθονων ποικιλιών μας. Καλώ όλους τους παραγωγούς και όλους τους συνδέσμους σε αυτή την προσπάθεια ανάδειξης και καταγραφής των παλαιών αμπελιών. Για όποιον θέλει περισσότερες πληροφορίες μπορεί να παρακολουθήσει το Masterclass με θέμα τα Old Vines που είχα τη χαρά να συντονίσω το 2019.  

Καλή Κυριακή

Γιάννης