Μαυροδάφνη, η μεγάλη ανατροπή

Του Γιάννη Καρακάση MW

Ότι και να πει κάποιος για τη Μαυροδάφνη ένα είναι σίγουρο. Δεν πρόκειται για μία βαρετή ποικιλία. Το αντίθετο. Μετά από την επανασύσταση της ως μία ποικιλία που παράγει αξιόλογα ξηρά κρασιά, σε πείσμα όσων την σχετίζουν μόνο για την ικανότητά της να παράγει σε στυλ πορτ γλυκά κρασιά, έρχεται ένα σημαντικό νέο να ταράξει ξανά τα νερά. Πιο συγκεκριμένα στα πλαίσια της ημερίδας που διοργάνωσε το Δίκτυο Ποιότητας Οινοξένεια με συν διοργανωτές το Πανεπ/μιο Πατρών και την Περιφέρεια ο γεωπόνος Κ. Μπακασιέτας, σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου του Δικτύου, έφερε στο φως τη γενετική ταύτιση της ποικιλίας Μαυροδάφνη με την ποικιλία Αυγουστιάτη. Με πιο απλά λόγια ότι οι δύο ποικιλίες είναι το ένα και το αυτό. Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με την ανακοίνωση των VNB Φυτωρίων ''Ύστερα από 20 χρόνια έρευνας της Hellenifera, της VNB και του IFV έφτασε η στιγμή να ανακοινώσουμε το μεγαλύτερο ιστορικό-αμπελογραφικό λάθος των τελευταίων 400 χρόνων στην Ελλάδα. Η ποικιλία Μαυροδάφνη είναι ίδια με την ποικιλία Αυγουστιάτης. Το DNA της ποικιλίας Μαυροδάφνη είναι ακριβώς ίδιο με το DNA της ποικιλίας Αυγουστιάτης.'' ΔΙΕΥΚΡΙΝΙΖΩ ΟΤΙ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΕΙΝΑΙ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΟΙΝΟΞΕΝΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΥ ΦΥΤΩΡΙΟΥ VNB, ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΟΥΝ ΕΠΙΣΗΜΗ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΕΚΤΙΜΩ ΟΤΙ ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ. 

Πέφτει αυτό το νέο ως κεραυνός εν αιθρία; Δεν θα το έλεγα. Είναι απορίας άξιο μάλιστα πως όλα αυτά τα χρόνια παρά την εξόφθαλμη έως προκλητική ομοιότητα δεν το έχουμε αναρωτηθεί και αντίθετα συντηρούσαμε τη μυθολογία περί δύο κλώνων Ρενιώ και Τσιγγέλω. Είναι δε πάνω των δέκα ετών που ακούω ως hot gossip ότι οι δύο ποικιλίες είναι ίδιες, ενώ στο ακόμη κλασικό βιβλίο του Lambert Gocs The Wines of Greece έκδοσης 1990 (αν δεν το έχετε, αναζητήστε το) αναφέρεται στη σελίδα 214 ότι ο περιηγητής Sibthorp ισχυριζόταν ότι οι ποικιλίες ήταν οι ίδιες αλλά οι Έλληνες αμπελογράφοι δεν γνωρίζουν κάτι τέτοιο και διαχειρίζονται τον Αυγουστιάτη διαφορετικά. Ο Sibthorp έφυγε από τη ζωή το 1796, άρα αυτά τα έγραφε τέλη του 18ου αιώνα. Και ο Lambert Gocs πριν 34 χρόνια!

Αυτό έχει μία καλή εξέλιξη σχολιάζει ο Παναγιώτης Παπαγιαννόπουλος από το οινοποιείο Τετράμυθος αφού αμέσως μπορούμε να πούμε ότι υπάρχουν περισσότερα στρέμματα Μαυροδάφνης, από την άλλη δεν θα ήθελα να ήμουν στη θέση παραγωγών που οινοποιούν και τις δύο ποικιλίες. ''Είναι σαφές, όμως ότι η Μαυροδάφνη έχει πολύ μεγάλη παραλλακτικότητα που δικαιολογεί τους διαφορετικούς τύπους κρασιών που έχουμε δοκιμάσει. Έχω δε, μια αίσθηση ότι σε ένα πλαίσιο αυτοκριτικής θα πρέπει να αναρωτηθούμε, πως μπορεί τόσα χρόνια να μην το έχουμε καταλάβει; Τόσο από πλευράς οινικής έρευνας όσο και διαχείρισης των φυτωρίων'' συνεχίζει με νόημα. 

Από την πλευρά της η Θεοδώρα Ρούβαλη, από το οινοποιείο Ρούβαλη, σχολιάζει "το ότι ο Αυγουστιάτης είναι Μαυροδάφνη μας επιβεβαιώνει για άλλη μια φορά τη σημασία αυτής της ποικιλίας. Πρόκειται για την πιο ιστορική και διαδεδομένη ερυθρή ποικιλία της Δυτικής Ελλάδας και είναι πολύ κρίμα να την περιορίσουμε σε δύο ΠΟΠ vin de liqueur (ενισχυμένους οίνους). Οι ξηρές οινοποιήσεις της ποικιλίας, ιστορικά αλλά και σήμερα, δίνουν κρασιά που  διακρίνονται για την προσωπικότητά τους (και από γευσιγνώστες διεθνούς φήμης). Πιστεύω πως η "απελευθέρωση" της ποικιλίας θα μπορέσει να την καταστήσει ποικιλία πρεσβευτή της Ελλάδας".

Τα σημαντικά συμπεράσματα της ημερίδας είναι τα παρακάτω με ένα σύντομο σχόλιό μου δίπλα.

Η ποικιλία Ρενιώ δεν είναι Μαυροδάφνη παρ' ότι έχει φυτευτεί σαν τέτοια και δεν έχει ταυτοποιηθεί μέχρι σήμερα με κάποια άλλη ελληνική ή διεθνή ποικιλία. Σχόλιο: Αυτό έχει ήδη αποδειχθεί από το 2019 (Μπινιάρη, Δασκαλάκης, Μπούζα, Σταυρακάκη) και μαζί με την Ευμορφία Κωστάκη το αναφέρουμε στον οδηγό μας Greek Wine Explained 2024. 

Η ποικιλία Μαυροδάφνη συμπίπτει με την ποικιλία Αυγουστιάτης. Και οι δυο ποικιλίες καλλιεργούνται τουλάχιστον από τον 16ο αι. στη Δυτική Ελλάδα και με τα δυο διαφορετικά ονόματα. Η νομοθεσία υποχρεούται στις αντίστοιχες προσαρμογές. Σχόλιο:  Στον αναφερθέντα οδηγό έχουμε ξεχωριστό κεφάλαιο για τη Μαυροδάφνη έκτασης 13 σελίδων. Φυσιολογικά αναρωτηθήκαμε αν θα έπρεπε να αναφέρουμε τις φήμες ότι οι δύο ποικιλίες είναι μία. Προτιμήσαμε να μιλήσουμε με γεγονότα και έτσι το αφήσαμε απέξω.

Η ευρωπαϊκή νομοθεσία μπορεί με αίτηση της Ελλάδος να περιλάβει την ποικιλία Μαυροδάφνη στο παράρτημα ποικιλιών που θα δύνανται να αναγράφονται σε ετικέτες οίνων και πέραν των δύο γλυκών οίνων ΠΟΠ (και μόνον για τη χώρα μας). Σχόλιο: Να το δούμε να γίνεται πράξη, ούτε που θυμάμαι πόσα χρόνια γράφω για αυτό.

Οι ξηροί οίνοι από την ποικιλία Μαυροδάφνη συναντούν επίσης παγκόσμια προτίμηση και τιμές που υπερβαίνουν πολλές φορές αυτές των γλυκών. Σχόλιο: H σύγκριση είναι θεωρώ άστοχη καθότι δεν μπορούμε να συγκρίνουμε διαφορετικά πράγματα ειδικά γλυκά με ξηρά κρασιά όταν το μάρκετ των γλυκών κρασιών υποφέρει εδώ και χρόνια παγκοσμίως. Θα είχε ενδιαφέρον θεωρώ να δούμε πως τοποθετείται εμπορικά η Μαυροδάφνη απέναντι στο Ξινόμαυρο και το Αγιωργίτικο, ενδεχομένως, ή σε διεθνείς ποικιλίες αναλόγου προφίλ. Επιπρόσθετα η γλυκιά Μαυροδάφνη όπως διαχειρίζεται είναι περισσότερο κρασί ποσότητας αν και έχει τη δυνατότητα να είναι και ποιότητας.  

Οι γλυκείς οίνοι της Μαυροδάφνης για να ανατρέψουν την εμπορική υποβάθμισή τους απαιτούν την διεπαγγελματική συνεννόηση που θα επιβάλλει την προβλεπόμενη νομοθεσία στο αμπέλι, στις οινοποιήσεις και στην εμπορία των οίνων αυτών (που είναι ΠΟΠ) έτσι ώστε να μπορέσουν να διαφυλαχθούν, να αναδειχθούν και να βελτιωθούν περαιτέρω. Σχόλιο: H νομοθεσία θα πρέπει να δει άμεσα το θέμα μη ενισχυμένης Μαυροδάφνης (στα χνάρια του Sherry που επέτρεψε μη ενισχυμένα κρασιά). Προς το παρόν ορίζει ότι η Μαυροδάφνη Πατρών αλλά και Κεφαλληνίας είναι ενισχυμένο κρασί (vin de liquer) όπως το Port με ελάχιστο αλκοόλ 17.5%. Η ερώτησή μου ακολουθεί, ποιος ο λόγος για ενίσχυση αλκοόλης στην Ελλάδα με όλο αυτόν τον ήλιο και την τεράστια παράδοση στα λιαστά κρασιά; 

Η Μαυροδάφνη οινοποιείτο και σε ξηρό οίνο από τον Γουσταύο Clauss, και οπωσδήποτε πριν από αυτόν, στην μακρόχρονη ιστορία της. Σχόλιο Όπως αναφέρω στο Greek Wine Explained 2024 η Μαυροδάφνη φαίνεται ότι ξεκίνησε το ταξίδι της στην Κεφαλλονιά από τον Ερνέστο Τουλ, τόσο ως ξηρή όσο και γλυκιά εκδοχή. Ο Γουσταύος Κλάους, που ήταν φίλος του Τουλ, ξεκίνησε την οινοποιητική επιχείρησή του στην Αχαία και πιθανότατα εισήγαγε κλώνους Μαυροδάφνης και Μοσχάτου από την Κεφαλλονιά. Οι πρώτες αναφορές της Μαυροδάφνης είναι από τον 17ο αιώνα, 200 χρόνια δηλαδή πριν τον Κλάους και το πρώτο του κρασί το 1871.  

H Μαυροδάφνη αποδεικνύεται ως κορυφαία ελληνική ποικιλία οινολογικά και επίσης δείχνει να μπορεί να προσαρμόζεται αρκετά καλά στις δυσκολίες που επιφέρει η κλιματική κρίση. Σχόλιο: Αυτό είναι ένα εξαιρετικό νέο, αναμένουμε περισσότερες πληροφορίες και στοιχεία.

Όλη η παρουσίαση είναι διαθέσιμη εδώ και παρακολουθώντας τη προκύπτουν φυσιολογικά και τα παρακάτω ερωτήματα:

1.  Mε δεδομένο την πρόσφατη κλωνική επιλογή που ορίζει κλώνους Αυγουστιάτη και Μαυροδάφνης τι υλικό χρησιμοποιήθηκε;

2. Aν έχει γίνει λάθος στον εθνικό κατάλογο είναι το μοναδικό;

3. Aν έχουν δίκιο τα φυτώρια VNB ποια ποικιλία τελικά είναι ο πιστοποιημένος κλώνος Αυγουστιάτη; 

4. Ως προς τη μεθοδολογία αναμένουμε περισσότερες πληροφορίες με δεδομένο ότι έρευνες στο παρελθόν είχαν δείξει διαφορετικά αποτελέσματα. 

Κλείνοντας να πω ότι από όσα γνωρίζουμε έως τώρα και με τα παραδείγματα Αυγουστιάτη που έχω δοκιμάσει ο Αυγουστιάτης έχει πιο απλό και απαλό αρωματικό χαρακτήρα (λιγότερη πολυπλοκότητα και βάθος φρούτου) ενώ και δομικά είναι πιο ήπιο κρασί με πιο χαλαρή τανική δομή. Ίσως αυτό εξηγείται από τα terroir που φύεται ή από τη μεγάλη του παραλλακτικότητα ή επειδή έχει μικρότερο ιικό φορτίο.

Και τα επεισόδια για τη Μαυροδάφνη συνεχίζουν...

Photo credit: Rouvalis wines facebook