Τα προ-φυλλοξηρικά κρασιά: Η μεγάλη απόδραση

Έχουν γραφτεί βιβλία και βιβλία για την εξάπλωση της φυλλοξήρας. Το τελευταίο δε που προτείνω ανεπιφύλακτα είναι το Phylloxera: How Wine Was Saved for the World της Christy Campbell που καταγράφει όλες τις λεπτομέρειες σε ρυθμούς αστυνομικού μυθιστορήματος με τις διαμάχες Γάλλων και Αμερικανών επιστημόνων όσον αφορά τους τρόπους καταπολέμησης, με την αμοιβή των 300.000 φράγκων που προσφέρθηκε το 1874, με τις διάφορες λύσεις που προτάθηκαν και που κατέληξαν τελικά στην υιοθέτηση του εμβολιασμού των φυτών σε αμερικανικά υποκείμενα. Τα  τελευταία είχαν αναπτύξει ανοσία στο έντομο και έτσι με ένα μαγικό σχεδόν τρόπο υπήρξαν ο ένοχος αλλά και ο σωτήρας! 

Μερικά φυτά - για κάποιο λόγο που συνήθως είναι η σύσταση του εδάφους ή ότι είναι απομακρυσμένα από την εστία μόλυνσης - κατάφεραν σε περιοχές που χτυπήθηκαν από φυλλοξήρα να επιβιώσουν και να παραμένουν μέχρι και σήμερα αυτόριζα, φυτεμένα δηλαδή στις δικές τους ρίζες και όχι σε αμερικανικά υποκείμενα. Πόσα είναι αυτά θα ρωτήσετε; Ελάχιστα αν λάβει κάποιος υπόψιν του ότι το 85% του παγκόσμιου αμπελώνα είναι φυτεμένο σε αμερικανικά υποκείμενα και αφαιρεθεί επίσης το ποσοστό που αντιστοιχεί σε όσες περιοχές δεν προσβλήθηκαν ποτέ από την φυλλοξήρα. Εκτιμώ ότι το τελικό νούμερο θα είναι απειροελάχιστο.

Τα κρασιά πάντως από προ-φυλλοξηρικά αμπέλια είναι μετρημένα -σχεδόν κυριολεκτικά- στα δάκτυλα των δύο χεριών. Ένα από τα πολύ πρώτα Masterclass που παρουσίασα στο εξωτερικό (διαβάστε εδώ) αφορούσε τα προ-φυλλοξηρικά κρασιά και εκεί μου είχε δωθεί η δυνατότητα να παρουσιάσω μία πρώτη σειρά τέτοιων κρασιών. Από τότε ψάχνω και έχω συγκεντρώσει και άλλα τέτοια κρασιά από την Καμπανία (εκεί υπάρχουν όλα και όλα τρία κρασιά), τον Λίγηρα, την Καμπάνια στην Ιταλία, την Αίτνα και άλλες περιοχές που θα τις αποκαλύψω στο επερχόμενο tasting με προφυλλοξηρικά κρασιά που θα παρουσιάσω τους επόμενους μήνες. 

Από όσο κρασιά έχω δοκιμάσει μέχρι στιγμής έχω δει απίστευτο βάθος φρούτου, έντονη προσωπικότητα αλλά και έναν υπέροχο ραφιναρισμένο χαρακτήρα που τα διαφοροποιεί συγκριτικά. Το γιατί συμβαίνει αυτό είναι μία άλλη συζήτηση που δεν έχει προφανώς μία απλή απάντηση. Όπως αναφέρω στο αγγλικό κείμενό μου ο τεράστιος Michael Broadbent που έχει δοκιμάσει σχεδόν τα πάντα στην ζωή του σχολιάζει ''They are different, more intense with long lingering finish!''

Και τι συμβαίνει στη χώρα μας φυσικά; Η φυλλοξήρα πραγματοποίησε το πρώτο της χτύπημα το 1898 στην Πυλαία, εξαπλώθηκε στα νησιά του Β.Αιγαίου ενώ μέχρι το 1929 κατέστρεψε ολοκληρωτικά τους αμπελώνες της Μακεδονίας και Θράκης. Μέχρι το 1935 φθάνει στην Θεσσαλία και χτυπάει την Αττική το 1953 ενώ αργότερα δεν παραλείπει να επισκεφθεί την Πελοπόννησο, την Ήπειρο και την Κρήτη αλλά και την Κεφαλλονιά που είναι μία πρόσφατη ατυχής περίπτωση. Ουσιαστικά το έντομο δεν έχει επιβιώσει ή δεν έχει κατορθώσει να φτάσει ίσως, στην Σαντορίνη (phylloxera free γιατί το έδαφός της έχει ποσοστό clay μόνο 2.5% όταν το έντομο χρειάζεται 5% για να επιβιώσει), στην Πάρο και στη Ρόδο. 

Στα κρασιά τώρα, εκτός των δύο Αγιωργίτικων από το La Tour Melas (Παλαιές Ρίζες) και Αϊβαλή (4) με αμπέλια πάνω από 100 έτη ηλικίας σύμφωνα με τους παραγωγούς, υπάρχουν και δύο Ξινόμαυρα το Vignes Franches του Δαλαμάρα (όλο αυτόριζο και μερικώς προ-φυλλοξηρικό σε 250 φιάλες όταν παράγεται) και το Παλαιά Κλήματα του Κτήματος Άλφα (ηλικίας 99 ετών με τα πρώτα συμπτώματα της φυλλοξήρας να εμφανίζονται στο Αμύνταιο την δεκαετία του 1930 σύμφωνα με τον Άγγελο Ιατρίδη). Έχω επισκεφτεί τα τρία από τα τέσσερα αμπελοτόπια όπως έχω δει και προ-φυλλοξηρικά κλήματα σε αμπελώνα του Θυμιόπουλου στη Φυτειά. Εκτός από τα παραπάνω θεωρώ ότι υπάρχει κρυμμένος θησαυρός τόσο στην Κεφαλλονιά όσο και στην Κρήτη. 

Από την τελευταία μάλιστα δοκίμασα φέτος τρία κρασιά που οι παραγωγοί μιλάνε για προ-φυλλοξηρικά αμπέλια χωρίς όμως να το αναγράφουν στην ετικέτα, κάτι που δεν το κάνουν ούτε οι παραγωγοί που ήδη ανέφερα παραπάνω. Πρόκειται για το Μοσχάτο Σπίνας Μανουσάκη που μπορείτε να διαβάσετε εδώ την άποψή μου αλλά και δύο σχετικά πρόσφατα κρασιά από τον Λυραράκη, το Αγγελής Λιάτικο και το Κέδρος Ροζέ Λιάτικο από αμπέλια 130 ετών στα οποία θα αναφερθώ πολύ σύντομα. Ήδη το Αγγελής Λιάτικο με εντυπωσίασε με το βαθύ του χρώμα, την αρωματική του ένταση και την πυκνότητα φρούτου ανοίγοντας μία άλλη διάσταση στην έκφραση της πολύ ενδιαφέρουσας αυτής ποικιλίας.

Αν υπάρχει λοιπόν ένα είδος απόλυτου και σπάνιου κρασιού που συνδυάζει ουσία και marketing αυτό δεν είναι άλλο από το προ-φυλλοξηρικό κρασί. Αξίζει να δούμε αν υπάρχουν και άλλα στην Ελλάδα και να τα αναδείξουμε όπως πρέπει.