Μύθοι και αλήθειες για την κλιματική αλλαγή

Πρόσφατα ανέβασα στο κανάλι μου στο YouTube ένα βίντεο που αναφέρομαι σύντομα στο καυτό θέμα της κλιματικής αλλαγής. Ένα θέμα που περιβάλλεται από αρκετή παραπληροφόρηση τόσο στο κομμάτι των επιπτώσεων στο αμπέλι όσο και στις προτεινόμενες λύσεις. Παρακάτω παραθέτω την άποψή μου σε μερικά βασικά ερωτήματα με την υπόσχεση να επανέλθω πιο αναλυτικά.  

Για την επίπτωση της κλιματικής αλλαγής στο αλκοόλ των κρασιών

Υπάρχει η παρανόηση ότι η τάση αύξησης της αλκοόλης στο κρασί είναι αποτέλεσμα των ολοένα πιο ζεστών κύκλων ανάπτυξης της αμπέλου και ειδικά των ιδιαίτερα θερμών καλοκαιριών. Είναι έτσι;  Όχι ακριβώς. Δεν είναι αποκλειστικά η αλλαγή κλίματος που ανεβάζει το αλκοόλ στα κρασιά. Σε αυτό έχουν συντελέσει και οι αποφάσεις του αμπελουργού με καταληκτική την ημερομηνία τρύγου σε συνδυασμό με την μείωση των στρεμματικών αποδόσεων και τις πολύ αποτελεσματικές ζύμες (που τρώνε πλέον όλο το ''φαγάκι΄΄ τους).

Η ερευνητική μου εργασία για την απόκτηση του Master of Wine είχε θέμα την αύξηση της αλκοόλης στα κρασιά Νάουσα ΠΟΠ την εικοσαετία 1994-2014. Μετά από εξέταση όλων των σχετικών παραγόντων καταγράφηκε αύξηση του αλκοόλ κατά 1.1%, από 12.60% στο 13.70% (το Baumé αυξήθηκε στο περίπου 0.6%).  Η εργασία επίσης έδειξε ότι υπάρχει τάση αύξησης της θερμοκρασίας κατά 2.7ºC μόνο στην ελάχιστη θερμοκρασία (όχι στην μέγιστη, ούτε στην μέση) και ότι η ημερομηνία τρύγου έχει οψιμίσει κατά 6 ημέρες κάτι που δείχνει ότι η αλλαγή κλίματος δεν είναι ο αποκλειστικός παράγοντας. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο ο τρύγος θα ερχόταν πιο νωρίς και όχι πιο αργά.

Συνεπώς υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που βάζουν το χεράκι τους στην παραγωγή πιο γεμάτων και αλκοολικών κρασιών. Οι σημαντικότεροι είναι οι αλλαγές στα κριτήρια καθορισμού της ημερομηνίας τρύγου με την αναζήτηση μεγαλύτερης φαινολικής ωριμότητας (πιο γλυκιές και μαλακές τανίνες), η εισαγωγή νέων κλώνων, η αύξηση του ύψους του φυλικού τοιχώματος καθώς και πιο πυκνές φυτεύσεις. Στο οινοποιείο επίσης αποδείχθηκε ότι έπαιξαν ρόλο οι εμπορικές ζύμες που έχουν γίνει πιο αποτελεσματικές με την παραγωγή περισσότερης αλκοόλης και η εισαγωγή τράπεζας διαλογής σταφυλιών. Όλα αυτά επομένως έπαιξαν το ρόλο τους για να έχουμε την αύξηση της αλκοόλης που ανέφερα στο ξεκίνημα.

Θεωρώ ότι η εργασία αυτή είναι οδηγός για αρκετές περιοχές στον κόσμο ειδικά όπου έχουμε όψιμες ποικιλίες όπως το Ξινόμαυρο. Και καταδεικνύει ότι ''δεν φταίει'' μόνο η αλλαγή του κλίματος αλλά και οι ανθρώπινες αποφάσεις και επιδιώξεις. Είναι πρόκληση να παράγουμε κομψά κρασιά με αλκοόλη 13% με 13.5% σε μία γενικά ζεστή χώρα - με κάποιες εξαιρέσεις - όμως είναι θεωρώ εφικτό αν το επιθυμούμε. Φυσικά χρειάζεται πολύ δουλειά και καινοτομία να δώσεις στον καταναλωτή ένα cool climate Cabernet, Syrah ή Chardonnay όταν γύρω σου βράζει ο τόπος. Επιπρόσθετα υπάρχουν μελέτες που είναι σχεδόν τρομακτικές για το μέλλον περιοχών όπως για παράδειγμα η Αθήνα προβλέποντας ότι αυτές οι περιοχές θα είναι ακατάλληλες για αμπελοκαλλιέργεια τις επόμενες δεκαετίες (http://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/aaaad3/meta). Η αναζήτηση μεγαλύτερων υψομέτρων είναι μία προφανής λύση (διαβάστε εδώ Ελληνικό κρασί: Κοιτάζοντας ψηλά (κυριολεκτικά)). Οι πιθανές λύσεις όμως δεν εξαντλούνται εκεί και ξεκινάνε από την αμπελουργία (διαχείριση του φυλικού τοιχώματος, αλλαγή στην πυκνότητα φύτευσης, ενωρίτερη ημερομηνία τρύγου κλπ). 

Είναι τα χαρμάνια μία λύση;

Θα μπορούσε. Με τον αυξημένο βαθμό δυσκολίας στους τρύγους λόγω των καιρικών φαινομένων που βιώνουμε (βροχές και χαλάζι μέσα στο Σεπτέμβριο) και με δεδομένο ότι τόσο το Αγιωργίτικο όσο και το Ξινόμαυρο είναι όψιμες ποικιλίες που ωριμάζουν κανονικά τέλη Σεπτεμβρίου μία θεωρητικά ενδεχόμενη προσθήκη μίας άλλης (ελληνικής;) ποικιλίας που ωριμάζει νωρίτερα πιθανόν να έδινε μία μικρή ασφάλεια στους παραγωγούς. Από την άλλη και μόνο σαν σκέψη θα προκαλούσε οινικό πυρετό.   

Yπάρχουν ψυχρές αμπελουργικές περιοχές στην Ελλάδα; 

Mε την έννοια της ψυχρής αμπελουργίας όχι όπως ορίζεται με τα Growing Degree Days (δείκτης αξιολόγησης κλίματος). Εν τούτοις υπάρχουν αρκετά ψυχρές περιοχές - αυτό που ονομάζουμε στα Αγγλικά coolish. Που; Mαντινεία, Μέτσοβο, Αμύνταιο, Σιάτιστα, Αιγιάλεια είναι οι 5 βασικές που μου έρχονται στο μυαλό. 

Πως εξηγούνται τα ακραία καιρικά φαινόμενα και ειδικά η επιστροφή του ανοιξιάτικου παγετού; 

Από την ανάλυση των παραμέτρων που οδήγησαν στην αύξηση της αλκοόλης στη Νάουσα την τελευταία εικοσαετία φάνηκε ότι στην συγκεκριμένη περιοχή υπάρχει μία τάση για αυξημένη υγρασία και μείωση της ηλιοφάνειας. Μία πιθανή εξήγηση λοιπόν - που χρειάζεται όμως περαιτέρω διερεύνηση - μπορεί να είναι ότι ότι υπάρχει μία αστάθεια στην ατμόσφαιρα λόγω αυξημένης θερμοκρασίας και ίσως υγρασίας που ευνοεί τα ακραία φαινόμενα όπως ο ανοιξιάτικος παγετός και στην Ελλάδα. Ίσως επίσης είναι ένα σημάδι ότι το κλίμα οδεύει να γίνει ακόμα θερμότερο. Ένα είναι σίγουρο ότι αν επιβεβαιωθούν οι ''προβλέψεις'' για περαιτέρω αυξήσεις της θερμοκρασίας στον κόσμο αλλά και στην Ελλάδα πολλές περιοχές θα είναι μελλοντικά ακατάλληλες για αμπελουργία τουλάχιστον έτσι όπως τώρα τις γνωρίζουμε. Το τελευταίο έχει ήδη διατυπωθεί από την εργασία (Hannah et al., (2013), που μιλάει για μείωση της καταλληλότητας αμπελουργίας στην Μεσογειακή Ευρώπη το έτος 2050 σε ποσοστό 60 έως 73%.

Δείτε το βίντεο για την κλιματική αλλαγή στην αρχή του άρθρου και γραφτείτε στο κανάλι μου στο YouTube εδώ. 

Καλή Κυριακή