2019 Ονομασίες Προέλευσης: Αποτίμηση και Προβληματισμοί

O ελληνικός αμπελώνας περικλείει 33 ΠΟΠ (περιοχές ονομασίες προέλευσης) που σημαίνει με απλά λόγια ότι σε αυτές τις περιοχές ο καταναλωτής θεωρητικά τουλάχιστον αναμένει την υπέρτατη έκφραση του ελληνικού terroir και οικοσυστήματος. Όλες οι περιοχές μαζί με την νομοθεσία τους είναι καταγεγραμμένες εδώ με τη σημείωση ότι σχεδιάστηκαν στο πολύ μεγάλο τους ποσοστό το 1971. Έκτοτε έχουν συμβεί μικρής έκτασης αναθεωρήσεις κυρίως για τις γλυκές Μαλβαζίες της Πελοποννήσου, Πάρου και Κρήτης. 

Το θέμα των ΠΟΠ ήταν ανέκαθεν ένα σημείο προβληματισμού για εμένα. Έτσι το Νοέμβριο του 2016 που κυκλοφόρησε το ηλεκτρονικό μου βιβλίο The Vineyards and Wines of Greece θεώρησα υποχρέωσή μου να αναφερθώ στο θέμα στο κεφάλαιο Greek wine: Trends and Challenges. Επειδή μάλιστα το θεώρησα ιδιαίτερα σημαντικό το δημοσίευσα ως ελεύθερο κείμενο στο karakasis.mw (μπορείτε να το διαβάσετε εδώ ). Εκεί λοιπόν υποστήριζα το εξής. Αν οι ΠΟΠ είναι κάτι στο οποίο θα δώσουμε μελλοντικά έμφαση θα πρέπει να ξεκινήσουμε να συζητάμε τον εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας δίνοντας κάποιες ιδέες συζήτησης νέων ΠΟΠ πχ στη Δράμα, στην Τήνο, στην Κρήτη και στην Αττική. Στο ίδιο κείμενο συμπλήρωνα ότι είναι υποχρέωσή μας να αναζητάμε τον καλύτερο συνδυασμό ποικιλίας με terroir που είναι το δια ταύτα των ΠΟΠ. Έκανα επίσης μία πρώτη αναφορά στο οξύμωρο των περιπτώσεων της Ρομπόλας και της Μαυροδάφνης αλλά και στο βιδωτό πώμα, θέματα που έχω αναλύσει αναλυτικά στο παράδοξο της Μαυροδάφνης και στο Βιδωτό πώμα ξανά. 

Έβαλα τέλος στο τραπέζι τον προβληματισμό της ύπαρξης ή όχι των λιγότερο σημαντικών ΠΟΠ. Κατανοώ φυσικά ότι τέτοιου είδους συζητήσεις δημιουργούν μία είδους αμηχανία όπως συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις που κάποιος διατυπώνει μία άποψη. Κάποιοι θα συμφωνήσουν και κάποιοι θα διαφωνήσουν. Όμως αν κάτι φημιζόμαστε από την αρχαιότητα ως λαός, αν κάτι μας διακρίνει και είμαστε περήφανοι ως 'Έλληνες, είναι οι συζητήσεις και τα ενδιαφέροντα συμπεράσματα που μπορούν να προκύψουν μέσα από αυτές. Αλλιώς όταν καταλαγιάσει η σκόνη του ενθουσιασμού θα ανακαλύψουμε ότι ούτε σοφότεροι γίναμε ούτε εξελιχθήκαμε που θεωρώ ότι είναι το ζητούμενο.

Σε κάθε περίπτωση το ελληνικό κρασί προχωράει μπροστά. Αν παρόλα αυτά θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας και με αυτό που υπηρετούμε θα πρέπει να δούμε τι πάει καλά, τι δεν πάει και πως μπορούμε το τελευταίο να το διορθώσουμε. Ακολουθώντας τις αρχές της Πυθαγορείου αυτοκριτικής (τι έκανα καλά, τι δεν έκανα καλά, τι δεν έκανα που έπρεπε να κάνω). Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Κατανοώντας το ΠΟΠ 

Καταρχάς θα πρέπει να δεχτούμε ότι το ΠΟΠ δεν δίνει πάντα επιπρόσθετη αξία. Δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε σημαίνει σώνει και καλά καλύτερο κρασί. Μόνο στη θεωρία. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα εξαιρετικών κρασιών εντός και εκτός Ελλάδας που δεν είναι ΠΟΠ. Υπάρχουν αντίστοιχα πολλά παραδείγματα μέτριων κρασιών ΠΟΠ εντός και εκτός Ελλάδας. Μπορεί δηλαδή να υπάρχουν κορυφαία Barolo αλλά υπάρχουν και μέτρια. το ίδιο συμβαίνει και με τις Σαντορίνες αλλά και τις Νάουσες. Άρα τι μας δίνει το ΠΟΠ; 

Θα έλεγα ότι είναι μία αφετηρία, η αρχή του διαλόγου. Υποδηλώνει το κατάλληλο μέρος για μία ποικιλία προκειμένου αυτή να παράγει κάτι μοναδικό. Όμως δεν μπαίνουν όλα τα ΠΟΠ στον ίδιο κουβά. Το καθένα δημιουργεί διαφορετική αντίληψη (perception) στον καταναλωτή έχοντας άλλο δείκτη αξίας (value index). Ας το κρατήσουμε αυτό. Το Barolo έχει μία σημαντική αξία ως ΠΟΠ που σε συνδυασμό με την ποιότητα μεταφράζεται σε αρκετά υψηλές τιμές. Βέβαια το πιο σημαντικό από όλα είναι ο παραγωγός αλλά σήμερα είπαμε να μιλήσουμε για ΠΟΠ. 

Τι δουλεύει ως ΠΟΠ; 

Στα δικά μας τώρα. Πως μπορούμε να καταλάβουμε ποιες περιοχές διαθέτουν υψηλό value; Πιστεύω από τις τιμές τους στις entry level κατηγορίες. Όχι στις premium που είναι η κορυφή του παγόβουνου και που η κάθε ΠΟΠ μπορεί να διαθέτει αλλά στη μάζα του. Μια ξεχωριστή ΠΟΠ δεν μπορεί να πουλάει στον πάτο του βαρελιού αλλά στον αφρό. Αλλιώς ποιος ο λόγος να υπάρχουν; Η Σαντορίνη με τις απλές Σαντορίνες να έχουν υπερβεί τα 20 ευρώ, η Νάουσα δευτερευόντως που φλερτάρει με τα 15 δείχνουν το δρόμο. Η Κεφαλονιά βρίσκεται σε παρόμοιους ελπιδοφόρους ρυθμούς, η Ραψάνη έχει δυναμική αλλά λίγους παραγωγούς και πουλάει on average αρκετά χαμηλά, το Αμύνταιο ανεβαίνει αργά αλλά σταθερά με το ξεχωριστό του Ξινόμαυρο όπως κατέγραψα και στο Amyndeo Explained. Από την άλλη δυο πολύ ενδιαφέρουσες και σημαντικές περιοχές, η Νεμέα και η Μαντινεία είναι κάπως στάσιμες τα τελευταία χρόνια εγκλωβισμένες μερικώς σε κρασιά value for money.

Και μετά; Αν εξαιρέσεις δηλαδή το παραπάνω ‘’Big 7’’ άντε να βάλουμε και τη Γουμένισσα των τριών παραγωγών υπάρχουν ακόμα 25 περιοχές ΠΟΠ μάλλον με χαμηλό value index στον καταναλωτή. Τι καταλαβαίνει ο καταναλωτής ή ακόμα και ο επαγγελματίας με τις ΠΟΠ Αρχάνες και Πεζά και ποια είναι η αντίληψη για το ΠΟΠ Αγχίαλος ή το ΠΟΠ Μεσενικόλα με απόλυτο σεβασμό στη δουλειά των λιγοστών αξιών παραγωγών των εν λόγω περιοχών. Ποια είναι τα κρασιά ορόσημο αυτών των ΠΟΠ; Δημιουργήθηκαν επίσης ΠΟΠ Μαλβαζία και δεν παράγεται ούτε μία στην Κρήτη.

Tο αποτέλεσμα όλων αυτών; Η αδυναμία μας να οριοθετήσουμε terroir και να ξεχωρίσουμε αυτό που πραγματικά είναι διαφορετικό μας οδηγεί στην εύκολη λύση 'μιας Ποικιλίας από μια Περιοχή' για να μην υπάρξουν αντιρρήσεις και να είναι όλοι ικανοποιημένοι. Όπως για παράδειγμα της Ρομπόλας από την Κεφαλονιά. Το ΠΟΠ έπρεπε να είναι Κεφαλονιά με επιτρεπόμενες ποικιλίες τη Ρομπόλα, τη Μαυροδάφνη και ενδεχομένως το Ζακυνθινό. Με αυτό τον τρόπο θα απελευθερωνόταν και η Ρομπόλα για άλλες περιοχές που την χρησιμοποιούν και δεν μπορούν να την αναφέρουν εκτός αν βάλουν πιπέρι μετά στο στόμα τους. Στα πρότυπα της Σαντορίνης δηλαδή. ΠΟΠ Σαντορίνη, ΠΟΠ Κεφαλονιά είναι απλό. Και μια και είπα Σαντορίνη γιατί το Αηδάνι ή το Μαυροτράγανο να μην έχουν ΠΟΠ καθεστώς; Δεν δίνουν κάτι πολύ ξεχωριστό και μοναδικό στην Ελλάδα; 

Έχοντας πει αυτά ας πάρουμε τα πράγματα ένα ένα αφού συμφωνήσουμε ότι το ΠΟΠ πρέπει να δείχνει πρεστίζ και να δίνει υπεραξία. Αν πουλάει στα 6 ευρώ δεν έχει έννοια η οποιαδήποτε συζήτηση.

Κρήτη

Υπάρχουν 7 ΠΟΠ περιοχές για ξηρά και γλυκά κρασιά που βασικά καταφέρνουν να μας μπερδεύουν όλους. Eκτιμώ και τους ίδιους τους παραγωγούς. Oι Δαφνές είναι ίσως η σημαντικότερη ΠΟΠ στην Κρήτη με έκταση περίπου 1000 στρέμματα. Μόνο Λιάτικο. Πόσοι όμως άραγε ξηροί οίνοι ΠΟΠ Δαφνές λέτε ότι κυκλοφορούν; Δύο, από τους συνολικά έξι στο νησί. Και μετά έρχονται οι Αρχάνες, τα Πεζά και η Σητεία με την τελευταία να έχει ένα παραγωγό που δεν καίγεται για το ΠΟΠ γιατί δεν πουλάει αυτό. Δημιουργήθηκαν 3 ΠΟΠ περιοχές για γλυκά κρασιά και δεν παράγεται ούτε ένα κρασί από αυτές. 

Οπότε τι κάνουμε στην Κρήτη θα ρωτήσετε. Ναι το Βιδιανό, το Μοσχάτο Σπίνας και το Λιάτικο έχουν πολύ ενδιαφέρον. Όμως υπάρχει κάποιο terroir που να παράγει τα καλύτερα παραδείγματα και που έχει έννοια να επικοινωνήσουμε; Είναι το Βιδιανό τόσο ποιοτική ποικιλία που μπορεί να δώσει υπεραξία; Δεν ξέρω, ρωτάω εσάς που γνωρίζετε. 

Σαντορίνη & Κεφαλονιά

Τα έχω αναφέρει παραπάνω. Ειδικά για την Κεφαλονιά να τονίσουμε τη διαφορετικότητα των terroir όπως η Παλλική για τα κόκκινα και τα ορεινά σαν το Φαγιά για τη Ρομπόλα. 

Πάρος

Αυτή είναι μία ΠΟΠ που θεωρώ ότι θα ανεβεί. Έχει προοπτική αν και ακόμα είναι στη σκιά άλλων κυκλαδίτικων νησιών. Θα επανέλθω σε αυτή. 

Τήνος

Με δεδομένη την αύξηση στον αριθμό των παραγωγών και ότι το φθηνότερο Ασύρτικο του νησιού πλησιάζει τις τιμές Σαντορίνης πιστεύω ότι θα είχε έννοια να συζητάμε για ένα ΠΟΠ στο νησί. Mε Ασύρτικο, Μαυροτράγανο αλλά και τις τοπικές Άσπρο και Μαύρο Ποταμίσι. 

Ραψάνη

Χρειάζονται 2-3 ακόμα ποιοτικοί παραγωγοί για να ανεβεί κι άλλο το όνομα με κρασιά πρεστίζ. Και εδώ μιλάμε για μια περιοχή με ενδιαφέροντα terroir ειδικά αν ανέβεις ψηλά και ένα εκπληκτικό marketing message, ''το βουνό των Θεών''. 

Αττική

Ας βρούμε πρώτα το terroir και μετά συζητάμε εκτός και αν κάνουμε όλα τα ΠΓΕ ΠΟΠ για να είναι όλοι χαρούμενοι. Παλιά ήταν η Κάντζα, τώρα που παράγεται το καλύτερο Σαββατιανο; Όποιος ξέρει ας σηκώσει χεράκι. Να πω μια ιδέα γιατί υποστηρίζω την ποικιλία από την αρχή όταν ήμουν μόνος μου στο τρένο με το Γρηγόρη και οι υπόλοιποι μας κοιτούσαν σαν ούφο. Θέλουμε ΠΟΠ Σαββατιανό; Ωραία. Ας το πούμε ΠΟΠ Attica Old Vines και ας το οριοθετήσουμε από αμπέλια ηλικίας πάνω από τόσο ετών (30;), σε κύπελλο, με αποδόσεις τόσα κιλά (κάτω από 700;). Να μην τα ισοπεδώσουμε όλα. Να δώσουμε αξία. Αλλιώς για ποιο λόγο; Όχι φυσικά για να ικανοποιήσουμε εγωισμούς. Ας ξεκολλήσουμε και τη νομοθεσία της Ρετσίνας επιτέλους που έχει τόσα θέματα. 

Πελοπόννησος

Αιγιάλεια high altitude vineyards είναι φτιαγμένο για ΠΟΠ. Και όχι η Πάτρα! Όποιος έχει περπατήσει τα αμπέλια εκεί μπορεί να καταλάβει. Αλλιώς ας τα περπατήσει πρώτα για να συζητήσουμε.

Ήπειρος

Το Μέτσοβο είναι ΤΟ terroir και δεν έχει ΠΟΠ. Ο λόφος του Γινιέτς είναι από τα πιο εντυπωσιακά αμπέλια στον κόσμο! Δυστυχώς όμως είναι ένας παραγωγός αλλά θα μπορούσε εκεί να υπάρχει μια εξαίρεση 

Σταματάω εδώ χωρίς να αναφερθώ σε Σιάτιστα, Βελβεντό κλπ. Ο σκοπός δεν είναι να αναλύσω τα πάντα. Αυτό θέλει μελέτη. Η ουσία είναι πάντα τα terroir και πως αυτά εκφράζονται. Με τι ταιριάζουν. Και μετά φτιάχνουμε τα ΠΟΠ, όχι ανάποδα. 

Καλή Κυριακή

Γιάννης

Στη φωτογραφία είναι ο αμπελώνας της Γουμένισσας